Ἡ ἀνάπτυξις τῆς δημοσίας ἐκπαιδεύσεως […] δι’ ἡμᾶς δὲν εἶναι μόνον ἡ βάσις τῆς ἠθικῆς καὶ ὑλικῆς προαγωγῆς, ἀλλὰ καὶ τὸ θεμέλιον τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν ὑπάρξεως» δήλωσε τὸ 1904, μιλώντας στὸ Α΄ Ἐκπαιδευτικὸ Συνέδριο, ὁ Δημήτριος Αἰγινήτης, ἐκφράζοντας τὶς πάγιες θέσεις τοῦ ΣΩΒ.

Ἡ διαρκὴς ἐπαφὴ τῶν Βικέλα καὶ Δροσίνη μὲ τὴν ἐκπαιδευτικὴ πραγματικότητα στὴν εὐρωπαϊκὴ Δύση, μέσα ἀπὸ ταξίδια καὶ αὐτοψίες, ἀποδείχθηκε ἀποφασιστικὰ χρήσιμη στὴ δραστηριοποίηση τοῦ ΣΩΒ στοὺς τομεῖς τῶν σχολικῶν βιβλιοθηκῶν, τῶν διδακτικῶν βιβλίων καὶ τῶν ἐποπτικῶν μέσων διδασκαλίας, στὴν ἵδρυση Ἐκπαιδευτικοῦ Μουσείου καὶ Παιδαγωγικῆς Βιβλιοθήκης, στὴ διοργάνωση Ἐκπαιδευτικοῦ Συνεδρίου, καί, κυρίως, στὴν ἵδρυση καὶ λειτουργία τῆς Σεβαστοπουλείου Ἐργατικῆς Σχολῆς.

 

Σχολικὲς βιβλιοθῆκες

Μὲ πλήρη ἐπίγνωση τῆς σημασίας τῶν σχολικῶν βιβλιοθηκῶν ὡς πρωτεύοντος μέσου μόρφωσης, ὁ ΣΩΒ διέθεσε, τὸ 1900, στὰ σχολεῖα 50.000 δικά του βιβλία.

Τὸν Αὔγουστο τοῦ 1901, ὁ Ὑπουργὸς Παιδείας Σπυρίδων Στάης ἀνέθεσε στὸν  Σύλλογο «τὴν μελέτην τοῦ ζητήματος τῶν σχολικῶν βιβλιοθηκῶν, ὧν ἡ ἵδρυσις κατέστη ἤδη ἐπιβεβλημένη ὑπὸ τῆς ἀνάγκης καὶ ἐπείγουσα παρ’ ἡμῖν.[…]

Ἀνταποκρινόμενος ὁ Σύλλογος συνέστησε Ἐπιτροπὴ ἡ ὁποία ὑπέβαλε σχετικὴ ἔκθεση καὶ κανονισμὸ ὀργάνωσης καὶ λειτουργίας σχολικῶν βιβλιοθηκῶν, ἀνέλαβε τὴν ἐπιλογὴ τῶν ἐνδεδειγμένων βιβλίων, ἐνῶ ἐνίσχυσε 600 σχολικὲς βιβλιοθῆκες μὲ τὴν δωρεὰ δικῶν του ἐκδόσεων.

 

Διδακτικὰ βιβλία καὶ ἐποπτικὰ ὄργανα διδασκαλίας

Τὰ διδακτικὰ βιβλία καὶ ἡ ἐποπτικὴ διδασκαλία −ἤδη τότε διαδεδομένη ὡς αυτονόητη στὰ εὐρωπαϊκὰ ἐκπαιδευτικὰ συστήματα− ἀπασχόλησαν ἰδιαίτερα τὸν ΣΩΒ, πού, μὲ τὴν οἰκονομικὴ ἀρωγὴ ἰδιωτῶν, δραστηριοποιήθηκε καὶ πρὸς τὶς δύο κατευθύνσεις: ἡ ἐπιλογὴ τῶν Ὠφελίμων Βιβλίων ἔγινε μὲ σκοπὸ νὰ χρησιμοποιηθοῦν (ἑλληνικὰ καὶ μεταφρασμένα) ὡς διδακτικά.

Παράλληλα, ὁ Σύλλογος προχώρησε στὴ μετάφραση, ἔκδοση καὶ διανομὴ σὲ σχολεῖα, ἐποπτικῶν πινάκων Φυσικῆς, Φυσικῆς Ἱστορίας, Ἱερᾶς Ἱστορίας καὶ Ἀνατομικῆς.

Ἐξάλλου, τὸ Ὑπουργείο Παιδείας τοῦ ἀνέθεσε τὴ φροντίδα γιὰ τὸν ἐμπλουτισμὸ τῶν σχολείων στοιχειώδους Ἐκπαίδευσης μὲ τὰ ἀναγκαῖα ἐποπτικὰ μέσα.

Ὅπως ἀναφέρεται στὸν καταστατικὸ χάρτη τοῦ ΣΩΒ, ἡ διάδοση τῶν ὠφελίμων γνώσεων «ἐπιδιώκεται διὰ τῆς δημοσιεύσεως καὶ τῆς διαδόσεως καταλλήλων βιβλίων, πινάκων, εἰκόνων, διδακτικῶν ὀργάνων, διὰ τῆς ἱδρύσεως Ἐκπαιδευτικοῦ Μουσείου καὶ Παιδαγωγικῆς Βιβλιοθήκης, ἔτι δὲ διὰ παντὸς ἄλλου μέσου, τὸ ὁποῖον ἤθελε κριθῇ πρόσφορον ὑπὸ τοῦ Συμβουλίου».

 

Ἐκπαιδευτικὸ Μουσεῖο

Τὸ 1903, ὕστερα ἀπὸ πρόταση τοῦ Γ. Δροσίνη, ἱδρύονται, ὡς παραρτήματα τοῦ ΣΩΒ, Ἐκπαιδευτικὸ Μουσεῖο καὶ Συλλογὴ πινάκων ἐποπτικῆς διδασκαλίας, καθὼς καὶ Παιδαγωγικὴ Βιβλιοθήκη.

Στὸ Μουσεῖο, ποὺ συγκροτήθηκε ἀπὸ οἰκονομικὲς ἐνισχύσεις καὶ δωρεές,  παρουσιάζονταν ἐποπτικὰ ὄργανα διδασκαλίας τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν, ἐργαλεῖα, συσκευές, συλλογὲς ἐντόμων, φυτῶν, ὀρυκτῶν, πίνακες ἀνθρωπολογίας, γεωγραφίας, ἀστρονομίας, ζωολογίας, βοτανικῆς, πρότυπα θρανίων καὶ καθισμάτων. Τὰ ἐποπτικὰ ὄργανα, ἔπιπλα καὶ σκεύη ἀποτέλεσαν πρότυπο γιὰ τὴν κατασκευὴ παρόμοιων στὴν Ἑλλάδα.

Τὰ ἐγκαίνια ἔγιναν τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1905 καὶ ὣς τὸ τέλος τοῦ ἔτους προσείλκυσε περὶ τοὺς 1.000 ἐπισκέπτες.

 

Παιδαγωγικὴ Βιβλιοθήκη

Με σκοπὸ τὴ συγκέντρωση «τῶν διὰ τὰς σχολικὰς βιβλιοθήκας ἐγκριθέντων βιβλίων, ὅπως ὑπάρχῃ πρότυπον τοιαύτης βιβλιοθήκης», συγκροτήθηκε τὸ 1903 ἀπὸ βιβλία ποὺ ὑποβάλλονταν στὸν ΣΩΒ πρὸς ἔγκριση γιὰ τὸν ἐμπλουτισμὸ τῶν σχολικῶν βιβλιοθηκῶν, ἐνῶ σημαντικὴ ἦταν ἡ οἰκονομικὴ ἐνίσχυση ἰδιωτῶν, ἀλλὰ καὶ ἡ δωρεὰ βιβλίων σχετικῶν μὲ τὴν ἐκπαίδευση. Στὰ τέλη τοῦ 1905 διέθετε 4.500 τίτλους.

 

Ἐκπαιδευτικὸ Συνέδριο

Ἕνα ἐμβληματικὸ ἔργο τοῦ ΣΩΒ ὑπῆρξε τὸ Πρῶτο Ἑλληνικὸ Ἐκπαιδευτικὸ Συνέδριο, ποὺ πραγματοποιήθηκε στὴν Ἀθήνα ἀπὸ τὶς 31 Μαρτίου ἕως τὶς 4 Ἀπριλίου 1904 καὶ λειτούργησε σὲ τέσσερα τμήματα: γιὰ τὴν Στοιχειώδη Ἐκπαίδευση, τὴ Μέση Ἐκπαίδευση, τὴν Τεχνικὴ καὶ Ἐπαγγελματικὴ Ἐκπαίδευση καὶ τὴ Γυναικεία Ἀγωγή.

Παράλληλα λειτούργησε καὶ «Σχολικὴ Ἔκθεσις», μὲ ἐποπτικὰ ὄργανα διδασκαλίας, βιβλία, σχολικὲς συλλογές, ἔργα μαθητῶν, φωτογραφίες σχολείων, κανονισμοὺς λειτουργίας καὶ προγράμματα διδασκαλίας.

Στὸ συνέδριο μετεῖχαν 979 σύνεδροι, στὴν πλειονότητά τους ἐκπαιδευτικοί, ποὺ ἀντιπροσώπευαν σχολεῖα τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, τῶν κοινοτήτων τοῦ ὑπόδουλου Ἑλληνισμοῦ καὶ τῶν παροικιῶν τῆς Διασπορᾶς, καθὼς καὶ ἐκπρόσωποι τῶν δήμων τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, φιλεκπαιδευτικῶν συλλόγων καὶ ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων. Ἐνδιαφέρον γιὰ συμμετοχὴ εἶχε ἐπίσης ἐκδηλωθεῖ καὶ ἀπὸ ξένες χῶρες (Η.Π.Α., Ρωσία, Αὐστρία, Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Ρουμανία, Σουηδία). Μέσα ἀπὸ ὁμιλίες, εἰσηγήσεις, διαλέξεις, ἐκθέσεις, πίνακες ἐκδιπλώθηκε ἡ συνολικὴ εἰκόνα τῆς ἑλληνόφωνης ἐκπαίδευσης ἐντὸς καὶ ἐκτὸς συνόρων, ἐντοπίστηκαν προβλήματα καὶ ἀνεπάρκειες, ἀνταλλάχθηκαν ἀπόψεις καὶ πεποιθήσεις καὶ ὑποβλήθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις. Στὸ πρόγραμμα τοῦ Συνεδρίου περιλαμβάνονταν συναυλίες, ἐπισκέψεις ἀρχαιολογικῶν χώρων καὶ ἐκπαιδευτικῶν καὶ ἐπιστημονικῶν ἱδρυμάτων καὶ βιβλιοθηκῶν. Τὸ πανελλήνιας σημασίας γεγονὸς κάλυπτε ὁ Τύπος σὲ καθημερινὴ βάση.